"مفهوم عقلانیت در اندیشه مقام معظم رهبری را میتوان در چند مؤلفه خلاصه نمود. اول، داشتن رویکرد منطقی و محاسبه‌گر، دوم، نگاه انقلابی و به دور از محافظه‌کاری، سوم، توجه به واقعیات و وضعیت موجود."
امروزه پس از گذشت چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به کارنامه جمهوری اسلامی در زمینه‌های مختلف و همچنین با تأکید بر بیانات و ارشادات مقام معظم رهبری به راحتی میتوان مفهوم عقلانیت را در حکومت 40 ساله جمهوری اسلامی ایران بررسی نمود.
مفهوم عقلانیت پیش از آنکه مفهومی ی و اجتماعی باشد، مفهومی فلسفی و بینشی است که مکاتب فکری و فلسفی مختلف رویکردهای متعددی نسبت به آن دارند. به تعبیر مقام معظم رهبری برخی برای توجیه نگاه محافظه‌کارانه و همراه با ترس خود از واژه عقلانیت استفاده میکنند؛ اما در حقیقت عقلانیت، آن نگاه صحیح، منطقی و مطابق با واقعیات است که با محاسبه‌گری به نتایج منطقی و مورد تأیید عقل انسان می‌رسد:
"ما عرض کردیم که عقلانیّت به معنای محاسبه‌ی درست است؛ محاسبه‌ی صحیح و درست و دستگاه محاسباتی سالم؛ عقلانیّت به این معنا است. بعضی‌ها اسم عقل و عقلانیّت را که می‌آورند، منظورشان از عقلانیّت ترسیدن است؛ وقتی میگویند عاقل باشید، یعنی بترسید، یعنی منفعل باشید، یعنی از مقابل دشمن فرار کنید! نه، [این درست نیست]؛ ترسوها حق ندارند اسم عقلانیّت را بیاورند. ترسیدن و فرار کردن و میدان را خالی کردن، اسمش عقلانیّت نیست، اسمش همان ترس و فرار و مانند اینها است؛ عقلانیّت یعنی محاسبه‌ِی درست. البتّه دشمن سعی میکند عقلانیّت به آن معنای غلط را تلقین کند، بعضی هم نادانسته گاهی حرفهای دشمن را تکرار میکنند (بیانات در ارتباط تصویری با مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح، 21 مهر 99).
لذا بایستی مفهوم عقلانیتی را که رهبر انقلاب در بیانات پیشین خود به آن اشاره میکند به این شکل معنا کرد. به تصریح ایشان عقلانیت با منفعل بودن و محافظه‌کاری نسبتی ندارد.
عقلانیت انقلابی
با بررسی و اتکا به بیانات مقام معظم رهبری در موضوع عقلانیت میتوان مفهوم عقلانیت از دیدگاه ایشان را ضمن کلیدواژه عقلانیت انقلابی خلاصه کرد. همانطور که در ابتدا اشاره شد، موضوع عقلانیت بحثی معرفتی و بینشی است که مکاتب و نظریات گوناگون درباره آن دیدگاههای متفاوتی دارند؛ اما عقلانیت از دیدگاه رهبر انقلاب اسلامی را میتوان در همان مفهوم عقلانیت انقلابی» خلاصه کرد. عقلانیت انقلابی، مرجع و محملی منطقی برای تحلیل و ابراز نظر در مسائل گوناگون ی، امنیتی و بین الملل است که با رویکردی فعالانه و متناسب با واقعیات به تحلیل و اقدام جهت حل مشکلات و مسائل می‌پردازد.
عقلانیت را در اندیشه مقام معظم رهبری میتوان از پایه‌های اصلی جامعه‌ی اسلامی و در عرض ایمان، مجاهدت و عزّت قرار داد(1). به عقیده ایشان جایگاه عقلانیت در فرآیند جامعه‌سازی اسلامی نقشی بسیار مهم است. بدون شک عقلانیت از مهمترین ابزار جهت‌دهنده و ارزشگذار فعالیتها در نظام اسلامی به شمار می‌آید. همچنین در ارکان تفکر و تمدّن اسلامی، عقلانیت در کنار نوگرایی و سماحت اسلامی جایگاهی بسیار مهم و تأثیرگذار دارد(2).
بر همین مبناست که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی پیشین خود، اقتدار و امنیت امروز جمهوری اسلامی را از همین منظر تحلیل میکند:
"مبنای اقتدار در جمهوری اسلامی یک مبنای عقلانیّتی» است؛ یعنی ما اقتدار را بر اساس احساسات و عواطف و توهّمات و مانند اینها دنبال نمی‌کنیم. محاسبه اقتدار ملّی یک محاسبه عقلانی است؛ یعنی یک محاسبه‌ِ درست و منطقی. حد و اندازه‌ی قدرت دفاعی، عرض و طول نیروهای مسلّح، چگونگی تقسیم مسئولیّت‌ها میان نیروهای مسلّح و تعیین انواع ابزارهای دفاعی، همه بر اساس محاسبات درست و منطقی است؛ یعنی بر اساس عقلانیّت است. ما اگر بخواهیم عقلانیّت را به کار بگیریم برای مشخّص کردن حد و حدود قدرت دفاعی‌مان، بایستی تهدید را به شکل واقعی خودش ببینیم. دشمنان گاهی تهدید را مخفی میکنند، پنهان میکنند برای غافلگیری، گاهی تهدید را ده برابر بزرگ‌تر نشان میدهند برای ایجاد ترس و رعب در ملّت‌های عالم که این کار دوّم را بیشتر ابرقدرت‌ها میکنند؛ تهدید خودشان را، قدرت خودشان را، خیلی‌خیلی بیشتر از آنچه هست نشان میدهند برای اینکه دیگران را وادار به تسلیم بکنند. اگر چنانچه یک ملّتی، یک کشوری و نیروهای مسلّح او و سردمداران و مدیران نیروهای مسلّح تهدید را در اندازه واقعی خودش ببینند، از طرفی ظرفیّتهای خودشان و توان و استعداد خودشان را هم به صورت واقعی ببینند و آن را اِعدادکنند، آن را بسیج کنند، آماده کنند -وَ اَعِدّوا لَهُم مَااستَطَعتُم؛ هر چه میتوانید اِعداد کنید- امکانات خود را اِعداد بکنند و توان تهدید دشمن را هم ببینند، این قطعاً منافع ملّی را تأمین خواهد کرد و موجودیّت ملّی را حفظ خواهد کرد، هویّت ملّی را محفوظ خواهد داشت. اگر ملّت قدرت دفاعی پدیدآمده‌ی از یک چنین محاسبه‌ای را داشته باشد، آن وقت مسئولان طمأنینه پیدا میکنند، مردم آرامش پیدا می کنند و با آرامش خیال مشغول کارهای اساسی‌ای که در یک کشور لازم است می‌شوند. بنابر‌این، قدرت دفاعی این جوری است (بیانات در ارتباط تصویری با مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح، 21 مهر 99).
لذا مفهوم عقلانیت در اندیشه مقام معظم رهبری را میتوان در چند مؤلفه خلاصه نمود. اول، داشتن رویکرد منطقی و محاسبه‌گر، دوم، نگاه انقلابی و به دور از محافظه‌کاری، سوم، توجه به واقعیات و وضعیت موجود. بر این مبنا تحلیل مقام معظم رهبری در عرصه‌های مختلف تحلیلی واقعی، انقلابی و منطقی است. این رویکرد را میتوان در همین سخنرانی روز دوشنبه 21 مهرماه به وضوح مشاهده نمود.
حدیثی از امیرالمؤمنین(ع) درخصوص گنجایش فکر + تصویرنوشته
عقلانیت ,عقلانیّت ,اسلامی ,منطقی ,معظم ,یعنی ,مقام معظم ,معظم رهبری ,مفهوم عقلانیت ,منطقی و ,عقلانیت از ,دانشجویان دانشگاه‌های افسری ,دانشگاه‌های افسری نیروهای ,افسری نیروهای مسلح، ,دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های
درباره این سایت